αποπλάνηση

Εκτροπή από την ευθεία οδό, παραπλάνηση, εξαπάτηση, ξεμυάλισμα, διαφθορά. (Αστρον.) α. του φωτός. Είναι ένα φαινόμενο που γίνεται εύκολα νοητό, αν σκεφτούμε τι συμβαίνει όταν βρέχει και βρισκόμαστε σε μεταφορικό μέσο που κινείται με μεγάλη ταχύτητα: η βροχή μάς φαίνεται ότι προέρχεται από μια κατεύθυνση με κλίση τόσο μεγαλύτερη προς τα εμπρός, όσο ταχύτερα μετακινούμαστε. Αν αντικαταστήσουμε τη βροχή με το φως και το όχημα με τη Γη, το φαινόμενο δεν αλλάζει και αυτός είναι o λόγος που ένας αστέρας φαίνεται ότι βρίσκεται πολύ πιο μπροστά από την πραγματική του θέση προς την κατεύθυνση της κίνησης της Γης. Όπως είναι γνωστό, η κίνηση αυτή είναι ελλειπτική γύρω από τον Ήλιο και πραγματοποιείται μέσα σε έναν χρόνο· γι’ αυτό το φως των αστέρων φαίνεται ότι προέρχεται κατά τη χρονική αυτή περίοδο από διάφορα σημεία της ίδιας έλλειψης. Πρέπει να λάβουμε υπόψη ότι το φαινόμενο εξαρτάται από τον λόγο της ταχύτητας του παρατηρητή προς την ταχύτητα της βροχής και, επομένως, στην αστρονομική περίπτωση, από τον λόγο της ταχύτητας της Γης προς την ταχύτητα του φωτός. Επειδή o λόγος μεταξύ των δύο αυτών μεγεθών είναι πολύ μικρός (η Γη διαγράφοντας την τροχιά της, περιστρέφεται γύρω στον Ήλιο με ταχύτητα 30 χλμ. ανά δευτ., ενώ το φως κινείται στο διάστημα με ταχύτητα 300.000 χλμ. ανά δευτ.), το φαινόμενο μόλις που γίνεται αντιληπτό, δηλαδή η γωνία υπό την οποία οι αστέρες φαίνονται μετατοπισμένοι στον παρατηρητή είναι πολύ μικρή, σε σύγκριση με την πραγματική τους θέση κατά τη φορά της κίνησης της Γης. H ανακάλυψη της α. του φωτός, που οφείλεται στις μελέτες που έκανε o αστρονόμος Τζέιμς Μπράντλεϊ (1693-1762) κατά το πρώτο μισό του 18ου αι., υπήρξε θεμελιώδης για την εξέλιξη της αστρονομίας και με τη μεταγενέστερη ανάπτυξή της απέκτησε ουσιαστική σημασία για τη διατύπωση της θεωρίας της σχετικότητας. (Νομ.) Ο όρος χρησιμοποιείται για να δηλώσει την εκτέλεση ακόλαστων πράξεων σε πρόσωπα που δεν έχουν υπερβεί το 15o έτος της ηλικίας τους. Ασελγής θεωρείται η πράξη που κατευθύνεται στην ικανοποίηση ή τη διέγερση της γενετήσιας επιθυμίας και προσβάλλει το κοινό αίσθημα της αιδούς και των ηθών. Ιδιαίτερα επιβαρυντική είναι η α. που εκτελείται από συγγενείς του θύματος, από δασκάλους ή από κληρικούς. Η προβλεπόμενη για το αδίκημα της α. ποινή είναι κάθειρξη που μπορεί να φτάσει και τα 10 έτη. Η δίωξη γίνεται ύστερα από αίτηση του θύματος ή των γονέων του και είναι δυνατή η παραίτηση από τη μήνυση, εφόσον δεν έχει προκληθεί κοινό σκάνδαλο. (Οπτική) Η α. ως όρος χαρακτηρίζει και την αδυναμία των οπτικών συστημάτων να σχηματίσουν απολύτως καθαρά είδωλα των αντικειμένων και απολύτως όμοια προς αυτά. Η θεωρία των οπτικών συστημάτων στα οποία τα κέντρα των τμημάτων τους βρίσκονται πάνω σε έναν κοινό άξονα, ισχύει για οπτικές ακτίνες που περνούν κοντάαπό τον άξονα. Για μεγαλύτερες γωνίες, όμως, δεν είναι δυνατόν να αντικατασταθεί το ημίτονο της γωνίας με την ίδια γωνία (όπως γίνεταιστην απλή θεωρία) και εμφανίζονται ορισμένα ελαττώματα στο είδωλο του αντικειμένου. Αν το ημίτονο αναπτυχθεί σε σειρά sinθ = θ – θ 3/3! + θ 5/5! –…, τότε οι αποκλίσεις της διαδρομής μιας φωτεινής ακτίνας από αυτό, που προβλέπει η απλή θεωρία, μπορούν να εκφραστούν με βάση πέντε όρους, που ονομάζονται όροι Σάιντελ. Η παρουσία ενός ή περισσοτέρων από αυτούς τους όρους συνδέεται με κάποιο ελάττωμα που εμφανίζει το είδωλο του αντικειμένου, π.χ. σφαιρική εκτροπή, κόμη, αστιγματισμός, καμπυλότητα πεδίου, παραμόρφωση, χρωματική εκτροπή (αν το φως δεν είναι μονοχρωματικό). (Φυσ.) α. σωματίων άλφα. Φαινόμενο κατά το οποίο όλα τα σωμάτια άλφα δεν έχουν την ίδια εμβέλεια παρά το γεγονός ότι όλα ξεκινούν με την ίδια ταχύτητα από την πηγή τους. Αν όλα τα σωμάτια της δέσμης είχαν το ίδιο μήκος διαδρομής (ίδια εμβέλεια), η πειραματική καμπύλη που αντιστοιχεί στη συνάρτηση: αριθμός σωματίων =f (απόσταση από την πηγή) θα έπρεπε να πέσει απότομα στο μηδέν σε μια δεδομένη τιμή της απόστασης. Παρ’ όλα αυτά, παρατηρούμε στην πειραματική καμπύλη ότι μέχρι μια απόσταση π.χ. 3,75 εκ. από την πηγή, o αριθμός των σωματίων μένει αμετάβλητος και από τα 3,75 έως τα 3,95 εκ., o αριθμός τους μεταβάλλεται από 100% σε 0%. To φαινόμενο της α. οφείλεται στη στατική φύση των συγκρούσεων των σωματίων άλφα. Το φαινόμενο της αποπλάνησης του φωτός είναι ανάλογο με αυτό που παρατηρούμε όταν περπατάμε με βροχή που πέφτει κατακόρυφα: όσο μεγαλύτερη είναι η ταχύτητά μας, τόσο μεγαλύτερη κλίση μας φαίνεται πως έχει η διαδρομή των σταγόνων της βροχής, που στην περίπτωση αυτή αντικαθιστούν τις φωτεινές ακτίνες οι οποίες προέρχονται από χώρο έξω από τη Γη.

* * *

η (Α ἀποπλάνησις)

νεοελλ.

1. παραπλάνηση, εξαπάτηση

2. φρ. «αποπλάνηση ανηλίκου» — το να ενεργεί κάποιος ασελγή πράξη με πρόσωπο νεώτερο των 15 ετών ή να το παραπλανά με αποτέλεσμα να ενεργήσει ή να υποστεί τέτοια πράξη

αρχ.

1. παρέκβαση

2. περιπλάνηση.